«Аллыҥа» историяны, этнографияны, кыраайы үөрэтэр түмэл 1990−1991 үөрэх дьылыгар Иванова Таисия Семеновна иилээн-саҕалаан арыйбыта.
«Аҕаларбыт олохторун үөрэтиэҕиҥ, үтүө ааттарын үйэтитиэҕиҥ» — диэн девизтээх нэһилиэк олохтоохторугар үлэ үгэһин, кэлэр көлүөнэҕэ дойдутун убаастыыр, таптыыр буоллуннар диэн сыаллаах арыллыбыта. Бүгүҥҥү күҥҥэ оскуола устуоруйатын эрэ буолбакка, нэһилиэк устуоруйатын барытын түмэр.

Билигин түмэл үтүө майгылаах-сигилилээх, дойдутун устуоруйатыгар уонна култууратын ытыктыыр оҕону иитэр-үөрэтэр сыаллаах.
Түмэл соруктара:
1. Нэһилиэк устуоруйатын үйэтитээһин уустугун оҕолорго көрдөрүү. Биир дойдулаахтарбыт ситиһиилэринэн киэн туттуну иитии;
2. Оскуола түмэлигэр олоҕуран чинчийэр, хомуйар сатабылы үөрэтии;
3. Үүнэр көлүөнэни кырдьаҕастар дьоруойдуу быһыыларыгар, үгэстэргэ үөрэтии;
4. Аҕам саастаахтар бойобуой уонна үлэни өрө туппут дьон ситиһиилэрин эдэр көлүөнэҕэ иитии-үөрэтии буолар.

Түмэл маннык салаалардаах:
1. Нэһилиэк Аҕа дойдуну көмүскүүр улуу сэрии сылларыгар
2. Аллыҥа нэһилиэгэр үөрэх сайдыыта
3. Норуот талааннаахтара
4. Холкуос, сопхуос үлэ бастыҥнара
5. Нэһилиэк тэрилтэлэрин устуоруйата
6. Дьоруой ийэлэр
7. Аҕа уустара. Төрүччү
8. Олоххо-дьаһахха туттуллар мал-сал, экспонаттар

Түмэл сүрүн пуондата 5000 тахса экспонаттан турар; ол иһигэр тупсаҕай оҥоһуктар — 189; нумизматика барамайа — 265; докумуон, сэдэх кинигэ — 294; хаартыска — 2064; онтон да атын экспонат — 677. Аан маҥнайгы экспонатынан туур оҕус (бизон) муоһа ааҕыллар. Түмэлгэ сылдьааччы дьон болҕомтотун «Ларек без продавца» диэн вывеска тардар, Лаппарыйа уус күөрдэ, бырааттыы Егоровтар сэрииттэн суруктара, Федотов В. А — Кыһыл Сулус Уордьана, рекордсмен ынах мэтээллэрэ, уо.д.а.

Түмэлгэ олоҕуран «Дойдум историята» факультатив программата, «Экскурсовод» элективнай курс айыллыбыттара. Кыра кылаастарга «Моя малая Родина» диэн кылаас таһынааҕы дьарык буолар. Түмэл экспонаттарынан учууталлар култуура, үлэ, үөрэх сайдыытыгар көхтөөхтүк туһаналлар.

«Аллыҥа» историяны, этнографияны, кыраайы үөрэтэр түмэл бүтүн Арассыыйатааҕы оскуола түмэллэрин реестрыгар киирбитэ, № 13 071 диэн нүөмэрдээх.
(https://xn--d1aacmfe4auif8a1e.xn--p1ai/museum/1 570 067 407 537-kraevedcheskij-muzej-shkolnyj-kraevedcheskij-muzej-allyga-mbou-allaginskaya-srednyaya-obsheobrazovatelnaya-shkola-suntarskogo-rajona)